Tο ναυάγιο του Αρντένα

[Orestis]

Ένα από το πιο ιστορικά ναυάγια ερευνά η ομάδα του Κώστα Θωκταρίδη. Πρόκειται για ένα από τα πλοία που βυθίστηκαν μεταφέροντας Ιταλούς αιχμαλώτους μετά τη γερμανο-ιταλική σύγκρουση τον Σεπτέμβριο του 1943. Η περίοδος εκείνη είναι μια θλιβερή επέτειος για τους Ιταλούς που θρήνησαν χιλιάδες θύματα σε παρόμοια ναυάγια που ακολούθησαν αυτό του ΑΡΝΤΕΝΑ και έκαναν πολλούς να μιλούν για εσκεμμένη «σφαγή» των αιχμαλώτων της μεραρχίας Acqui από τους Γερμανούς. Το ΑΡΝΤΕΝΑ ναυπηγήθηκε το 1915 στα βρετανικά ναυπηγεία A. Mc Millan and Son του Dumbarton. Το 1934 αγοράστηκε από τον Ευάγγελο Κ. Τόγια και εξυπηρετούσε τις Ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες.

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου αξιοποιήθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση στον τομέα των εθνικών και στρατιωτικών μεταφορών όπου προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες. Τον Απρίλιο του 1941 βομβαρδίστηκε από τη γερμανική αεροπορία στον Πειραιά και βυθίστηκε. Αυτό όμως δεν ήταν το τέλος του ιστορικού πλοίου, αφού οι Γερμανοί το ανέλκυσαν, το επισκεύασαν και αφού το μετονόμασαν σε RETTA το επάνδρωσαν με γερμανικό πλήρωμα και από τότε χρησιμοποιείτο από τις Γερμανικές Αρχές κατοχής. Το Σεπτέμβριο του 1943, όταν μετά την παράδοση των Ιταλών η Γερμανική Διοίκηση είχε συγκεντρώσει χιλιάδες αιχμαλώτους σε στρατόπεδα στο Αργοστόλι, αποφασίστηκε η μεταφορά τους στην ενδοχώρα και από εκεί η προώθησή τους σε στρατόπεδα στην Γερμανία και την Πολωνία.

Το πρώτο πλοίο που επιλέχθηκε για τον σκοπό αυτό ήταν το ΑΡΝΤΕΝΑ. Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1943, 840 αιχμάλωτοι Ιταλοί επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο και μαζί με πλήρωμα και συνοδεία 60 Γερμανών αναχώρησαν από το Αργοστόλι με προορισμό την Πάτρα.

Πλησιάζοντας όμως στην έξοδο του κόλπου του Αργοστολίου μια φοβερή έκρηξη συγκλόνισε το πλοίο που λίγα λεπτά αργότερα άρχισε να βυθίζεται. Σύμφωνα με μαρτυρίες Ιταλών διασωθέντων, επικράτησε πανικός, καθώς οι αιχμάλωτοι ήταν στοιβαγμένοι στο αμπάρι του πλοίου και σωσίβια υπήρχαν μόνο για τους Γερμανούς. Όσοι από τους κρατούμενους κατάφεραν να πέσουν στη θάλασσα δεν τολμούσαν να πλησιάσουν τις σωστικές λέμβους γιατί οι Γερμανοί που ήταν μέσα σε αυτές τους πυροβολούσαν. Από τους 840 επιβαίνοντες Ιταλούς σώθηκαν μόνο οι 120 που κατάφεραν να φθάσουν κολυμπώντας στην ακτή. Οι υπόλοιποι 720 αιχμάλωτοι βρήκαν τραγικό θάνατο. Οι 60 Γερμανοί που επέβαιναν στο πλοίο σώθηκαν όλοι…

Για τα αίτια της βύθισης επικράτησαν δύο εκδοχές: α) όσοι υποστήριζαν την πρώτη εκδοχή πίστευαν ότι οι Γερμανοί σκόπιμα βύθισαν το πλοίο τοποθετώντας στο αμπάρι του ωρολογιακή βόμβα ρυθμισμένη να εκραγεί μόλις το ΑΡΝΤΕΝΑ βγει από τον κόλπο του Αργοστολίου, ως αντεκδίκηση για την επίθεση στις 15 Σεπτέμβρη του 1943 στην ίδια θαλάσσια περιοχή κατά 3 φορτηγίδων που μετέφεραν Γερμανούς από το Ληξούρι στο Αργοστόλι. β) σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή το πλοίο έπεσε σε ιταλικό ναρκοπέδιο.

ΤΟ ΑΡΝΤΕΝΑ ΣΤΟ ΒΥΘΟ

To ναυάγιο εντοπίστηκε στην θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Λάσσης στην Κεφαλονιά. Στην περιοχή που βρέθηκε το ναυάγιο, προκύπτει από την ιστορική έρευνα που έγινε σε συνεργασία με την Διοίκηση Ναρκαλιείας του ΓΕΝ ότι υπήρχε ιταλικό ναρκοπέδιο το οποίο τοποθετήθηκε στις 4/6/1943 από το ιταλικό motorship Berletta. Άρα με δεδομένη πλέον τη θέση του ναυαγίου οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι το πλοίο προσέκρουσε σε ιταλική νάρκη.

Μεταπολεμικά, το ΑΡΝΤΕΝΑ είχε την τύχη που είχαν και πολλά άλλα ναυάγια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τμήματά του ανελκύθηκαν προκειμένου να πουληθούν ως σκραπ. Όμως, ένα μεγάλο μέρος του ναυαγίου έχει διασωθεί και κείτεται στο βυθό του Ιονίου. Ο χρόνος έχει αφήσει τα σημάδια του στο ιστορικό πλοίο. Οι εικόνες από το κατωκάραβο και τα αντικείμενα που ξεπροβάλλουν από το λασπώδη πυθμένα συμπληρώνουν με εντυπωσιακό τρόπο το παζλ της ιστορίας του ΑΡΝΤΕΝΑ που τον Σεπτέμβριο του 1943 έγινε υγρός τάφος για εκατοντάδες Ιταλούς. Ανάμεσα στα συντρίμμια οι δύτες διακρίνουν τα γράμματα που άλλοτε σχημάτιζαν το όνομα του πλοίου, προσωπικά αντικείμενα των ναυαγών, την αεροδόχο του καραβιού καθώς επίσης και πυρομαχικά. Η ορατότητα στον χώρο του ναυαγίου είναι συνήθως εξαιρετικά χαμηλή και αυτό οφείλετε στις καταβόθρες Αργοστολίου. Το μεγαλύτερο τμήμα του ναυαγίου έχει ανελκυστεί μεταπολεμικά και στο βυθό παραμένει κυρίως το κατωκάραβο.

ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Ρένα Γιατροπούλου

Χρήστος Βασιλακόπουλος

Βασίλης Στασινός

Κώστας Λάβδας

Μαρία Γαγγάδη

Πύρος Κύρκος

Κώστας Θωκταρίδης

www.greekshippingnews.gr

Edited December 30, 2021 by Nick the Greek

[Nick the Greek]

Έπεσα προχτές επάνω σε αυτό το documentaire, που λέει εν συντομία(αλλά με λαθάκια) την ιστορία του Αρντένα και των άτυχων που έχασαν τη ζωή τους κατά τη βύθισή του.

 

Και αφ΄ενός μεν θυμήθηκα πως είχαμε αυτό το θέμα στο φόρουμ, αφ΄ ετέρου δε σκέφτηκα να ψάξω να βρώ λίγα πραγματάκια για την ιστορία του πλοίου πρίν αυτό έρθει στα ελληνικά νερά. Και αυτή η προηγούμενή του ιστορία είναι αντιπροσωπευτική της ακτοπλοίας που είχαμε τότε αλλά και τα πρώτα 20 χρόνια μετά τον δεύτερο παγκόσμιο. Ας δούμε όμως ορισμένες λεπτομέρειες.

 

Παιδί του Μεγάλου Πολέμου. Ναυπήγηση του 1915 με καθέλκυση στις 25 Αυγούστου σαν HMS Peony για το Βασιλικό Ναυτικό, ήταν κομμάτι μιας κλάσης ναρκαλιευτικών-συνοδευτικών πλοίων που ονομαζόταν Azalea. Εύκολες και γρήγορες κατασκευές, μόλις 6 μήνες και κάτι ψιλά έπαιρνε η ολοκλήρωσή τους και συνολικά βγήκαν 12 από αυτά. Το μετέπειτα Αρντένα ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία Archibald McMillan & Sons, στο Dumbarton. Αυτό το Dumbarton είναι ένα προάστειο της Γλασκώβης επάνω στον ποταμό Clyde, ένα από τα πιο καταθλιπτικά μέρη που έχω επισκεφθεί ποτέ στη ζωη μου. Είχε GT 1092 και μία μηχανή David Rowan & Co, επίσης από τη Γλασκώβη. Εδώ μπορείτε να δείτε τα τεχνικά του χαρακτηριστικά με φωτογραφίες του και σαν HMS Peony αλλά και μετέπειτα σαν Αρντένα.

 

Η πολεμική υπηρεσία του πλοίου το έφερε και σε ελληνικά νερά, σαν ένα είδος προοιμίου της μοίρας του. Συμμετείχε ενεργά στην παταγωδώς αποτυχημένη για την Entente Cordiale εκστρατεία της Καλλίπολης και συνολικά στην πολεμική του υπηρεσία είχε τουλάχιστον 3 νεκρούς, παραδόξως οι 2 εξ' αυτών ασυρματιστές. Οι δύο του κυβερνήτες κατά τον Μεγάλο Πόλεμο ήταν ο Πλωτάρχης Stokes και ο Υποπλοίαρχος Powell. Όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, με το τέλος του πολέμου το πλοίο αμέσως έγινε αχρείαστο φορτίο στο Βασιλικό Ναυτικό και βγήκε πρός πώληση. Σε αυτήν την κατάσταση και χωρίς τον οπλισμό του το βλέπουμε εδώ, με ημερομηνία Ιανουαρίου του 1920 στη ράδα του Southampton, έχοντας ήδη πάρει το όνομα Ardena. Το copyright της φωτογραφίας ανήκει στον χρήστη Arabis από το greatwarforum:

 

Κάπου εκεί αρχίζει και η ακτοπλοική του καριέρα μια και το αγοράζει η London and Southwestern Railway για να το μετασκευάσει σε επιβατικό, χωρίς να του αλλάξει όνομα. Σημειώνω πως τω καιρώ εκείνω οι Βρεταννικοί Σιδηρόδρομοι ήταν χωρισμένοι σε κατά τόπους εταιρείες κι όχι σε ένα μεγάλο σχήμα. Από το Southampton γυρνά λοιπόν στη Σκωτία και πάλι, αυτή την φορά όμως στα βορειοανατολικά και πιο συγκεκριμένα στο Dundee. Εκεί στα ναυπηγεία Caledon Shipbuilding and Engineering μετατρέπεται σε επιβατηγό και για τα επόμενα 11 χρόνια της ζωής του συνδέει τη Γαλλία με την Αγγλία. Ξεκινά στη γραμμή Southampton - Cherbourg-Octeville ενώ το 1925 περνά στο Southampton - Caen-Ouistreham. Από το Simplon Postcards μπορούμε να βρούμε κάμποσες cartes postales που να το περιέχουν.

 

Μοναδικό αξιοσημείωτο γεγονός το 1923 η μετάβαση της πλοιοκτησίας του στην Southern Railway, όταν εκείνη η οντότητα απορρόφησε διάφορες άλλες τοπικές σιδηροδρομικές εταιρείες. To 1931 δυστυχώς για το πλοίο η γραμμή που εξυπηρετούσε σταμάτησε και αυτό παροπλίστηκε ως το 1934 που ήρθε στην Ελλάδα. Εδώ υπάρχει μια λεπτομέρεια. Οι περισσότερες πηγές το δίνουν να περνά στην πλοιοκτησία του Κωνσταντίνου Τόγια με έδρα τη Σύρο, κάτι που σαφώς έγινε. Κάποιες άλλες όπως αυτή, αναφέρουν πως το πλοίο αγοράστηκε πρώτα από τον Ιωάννη Χανδρή και την ίδια χρονιά πέρασε στον Κωνσταντίνο Τόγια. Όπως και να έχει μέχρι την Ιταλική εισβολή το πλοίο συνέδεσε κατά τα φαινόμενα τον Πειραιά με τις Κυκλάδες και τη Χίο - Μυτιλήνη. Ίσως σε κάποιο τέτοιο δρομολόγιο το πέτυχε και ο φωτογράφος αυτής εδώ της φωτογραφίας, το copyright της οποίας είναι του χρήστη Dido από το greatwarforum:

 

Αξιοσημείωτο προφανώς το ότι δεν άλλαξε όνομα όταν ήρθε στην Ελλάδα, φαντάζομαι πως το Αρντένα κρίθηκε όμορφο και εύηχο. Κατά τα φαινόμενα το πλοίο επετάχθη από την ελληνική κυβέρνηση για πολεμικούς σκοπούς στα τέλη του 1940 και υπηρέτησε αυτόν το σκοπό μέχρις ότου όπως είδαμε παραπάνω βομβαρδιστεί και βυθιστεί από τους Γερμανούς στο Αμπελάκι της Σαλαμίνας κατά τη διάρκεια ενός βομβαρδισμού του Πειραιά και της ευρύτερης περιοχής. Δεν έγινε στο μεγάλο βομβαρδισμό της 6ης Απριλίου του 1941 αυτό, γιατί στις 18 Απριλίου το Αρντένα πρωταγωνίστησε σε ένα άλλο άσχημο περιστατικό. Εκείνη την ημέρα το πλοίο προερχόμενο από τη Σούδα με προορισμό τον Πειραιά και συνοδευόμενο από το Α/Τ Λέων(D-50), συγκρούστηκε με το συνοδό του πλοίο και με τη συνδρομή 2 βομβών βυθού που εξερράγησαν επάνω στο Α/Τ Λέων, όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα την αποκόλληση της πρύμνης και τον θάνατο 4 μελών του πληρώματος του Λέοντα.

 

Τα υπόλοιπα σχετικά με το τραγικό τέλος του πλοίου όπως μας τα είπε στο πρώτο post ο @Orestis. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ενθαρρύνω τα νεότερα μέλη του forum, τόσο σε ηλικία οσο και σε ημερομηνία εγγραφής, να περιδιαβούν το κομμάτι με τα ιστορικά θέματα και quiz του Shipfriends. Έχει δημιουργηθεί από μια σειρά εξαιρετικά αξιόλογων ανθρώπων(και δεν αναφέρομαι στους moderators), ο πιο αξιόλογος εκ των οποίων δεν είναι δυστυχώς πια ανάμεσά μας. Και είναι ένα τύπου αφιέρωμα στη ναυτική και πολεμική μας παράδοση. Αξίζει πραγματικά, ειδικά στις μαύρες μέρες που ζούμε, να γνωρίσουμε τι έχει υπάρξει και υπάρχει επάνω στο χώμα που πατούμε και τη θάλασσα στην οποία κολυμπάμε και πλέουμε.